Η δηµογραφική δοµή τού Λιονταριού ή Καρύταινας Αρκαδίας
Σύµφωνα µε τα Οθωµανικά Κατάστιχα
Δρ
Λεβέντ Καγιάπιναρ [Dr. Levent Kayapinar]*
[Για την ανάγνωση της εργασίας τού Δόκτορος
Λεβέντ Καγιάπιναρ, σε πλήρη μορφή, επιλέξτε εδώ, για να ανοίξει το σχετικό αρχείο <*.pdf>, στην Ελληνική γλώσσα.
[Η εργασία παρατίθεται στην Τουρκική γλώσσα και
στην Ελληνική γλώσσα σε αρχεία <*.pdf> και σε αρχεία <*.doc> στον διαδικτυακό τόπο arcadians.gr].
1. Κατάλογος ιστορικών πηγών σχετικά µε τον Μοριά
της Οθωμανικής περιόδου και των εργασιών που βασίστηκαν σε αυτές τις πηγές.
Μεταξύ των πηγών για τον Μοριά
(την Πελοπόννησο) της Οθωμανικής περιόδου μπορούµε να αναφέρουµε τα Οθωμανικά
Κατάστιχα (βλ. το άρθρο σχετικά µε την Δημητσάνα) όπως και τα Βυζαντινά και τα
Οθωμανικά χρονικά. Σε αυτό το άρθρο οι πηγές σχετικά µε τον Μοριά όπου
εντάσσεται και το Λιοντάρι (ή Καρύταινα) Αρκαδίας παρουσιάζονται κάτω από τους
εξής έξι τίτλους: Οθωμανικές πηγές (χρονικά), Βυζαντινές πηγές (χρονικά),
Βιβλία αναφοράς, Εργασίες για τα Βυζαντινά και Λατινικά Κράτη της Πελοποννήσου,
Εργασίες µε βάση τις Οθωμανικές Πηγές, Εργασίες µε βάση τις Βυζαντινές και
Οθωμανικές Πηγές. Δεν υπάρχει αµφιβολία ότι θα µπορούσαν να προστεθούν πολλές
νέες εργασίες σε αυτούς τους καταλόγους. Ο σκοπός αυτών των πηγών είναι να βοηθηθούν
οι ερευνητές που θα ήθελαν να ερευνήσουν την ιστορία της Πελοποννήσου και τις
διάφορες περιοχές της Πελοποννήσου της Οθωµανικής περιόδου. Στην εποχή των
Οθωµανών το δεύτερο μισό του 15του αιώνα υπάρχουν 17 επαρχίες (nahiye) στον Μοριά. Μια επαρχία από αυτές είναι το Λιοντάρι (η
Καρύταινα) που αποτελεί και το θέµα του άρθρου. Ενώ τα Οθωµανικά και τα
Βυζαντινά χρονικά περιγράφουν γενικά τον Μοριά και ορισµένα από τα κάστρα του,
τα Οθωµανικά κατάστιχα µας παρέχουν και πληροφορίες σχετικά µε την δηµογραφική
και οικονοµική κατάσταση αυτών των περιοχών. Αυτό το άρθρο βασίστηκε σε τρία
Οθωµανικά κατάστιχα τα οποία δεν συµπεριλαµβάνονται στον παρακάτω κατάλογο, και
που καταγράφουν την κατάσταση του Λιονταριού (Καρύταινα) από το 1461 µέχρι το
1574 και που συντάχθηκαν περίπου ανά 50 χρόνια. Αυτά τα κατάστιχα είναι τα
εξής: το ΤΤ 10 µε ηµεροµηνία 1461 και το παράρτηµα αυτού του κειµένου 1/14662,
το ΤΤ 80 της εποχής του Σελίµ Α΄ και το ΤΤ 560 της εποχής του Σελίµ Β΄
(1566-1574).
.......................................................................
2.4. Ο Δήµος (kaza) της Καρύταινας τα χρόνια 1566-1574
Το τελευταίο Οθωµανικό
κατάστιχο που χρησιµοποίησα βρίσκεται στο
Πρωθυπουργικό Οθωµανικό Αρχείο στην Κων/πολη (Istanbul Basbakanlik Osmanli Arsivi) και φέρει τον αριθµό
560. Αυτό το βιβλίο ανήκει στην εποχή του Σελίµ Β΄ (1566-1574) και από ότι ξέρω
δεν έχει χρησιµοποιηθεί από κανένα ερευνητή µε σκοπό να αποκοµίσει στοιχεία για
την Καρύταινα ή για την ιστορία της Πελοποννήσου. Οι πρώτες 197 σελίδες αυτού
του βιβλίου το οποίο είναι αρκετά ογκώδες αφιερώνονται στην Καρύταινα. Η
Καρύταινα πλέον εδώ ονοµάζεται δήµος (kaza ) και όχι επαρχία (nahiye). Πριν από το όνοµα κάθε χωριού βλέπουµε να αναγράφεται
‘tabi-i Karitena’, δηλαδή ‘υπάγεται
στην Καρύταινα’, κάτι που µας παρέχει την δυνατότητα να εκτιµήσουµε τα σύνορα
του δήµου της Καρύταινας όπως και τα χωριά που τον απαρτίζουν.
Συνολικά 249 χωριά φαίνονται να είναι συνδεδεµένα µε την
Καρύταινα ...
.......................................................................
[Παρατίθενται επιλεγμένα τμήματα του σχετικού πίνακα, με χωριά τού Φαλάνθου ή περί τον Φάλανθο].
Με βάση τα τρία κατάστιχα τα
οποία διαµορφώθηκαν µέσα σε ένα περίπου αιώνα µεταξύ 1461 και 1574 βλέπουµε ότι
στον δήµο (kaza) της Καρύταινας οι
Χριστιανοί, οι Μουσουλµάνοι και οι Εβραίοι ζούσαν µαζί. Παρόλο που οι
Μουσουλµάνοι αποτελούσαν την διοικούσα τάξη, το µεγάλο µέρος του στρατού που
υπηρετούσε στα κάστρα και τους κατόχους των τιµαρίων, περισσότερο από 90% του
πληθυσµού ήταν Χριστιανοί. Οι Χριστιανοί ήταν Ρωµιοί, αλλά και Αρβανίτες και
Βλάχοι. Αν και λίγοι βλέπουµε να υπάρχουν και Εβραίοι και Ατσίγγανοι. Το 1461
στην Καρύταινα 5525 άτοµα πλήρωναν 122902 άσπρα (akce), ενώ µεταξύ του 1512-1520 9155 άτοµα πλήρωναν 239422 άσπρα. Μεταξύ του
1566-1574 40786 άτοµα εξασφαλίζουν έσοδα των 1113111 άσπρων. Αυτοί οι αριθµοί
δείχνουν ότι ο πληθυσµός της Καρύταινας µέσα σε ένα περίπου αιώνα αυξήθηκε επτά
φορές και τα έσοδα εννέα φορές. Αυτή η αύξηση είναι πολύ µεγαλύτερη από την
αύξηση πληθυσµών και εσόδων που παρατηρείται τον 16ο αιώνα στην
περιοχή της Μεσογείου. Αυτή η ταχεία αλλαγή θα πρέπει να εκτιµηθεί µέσα στα
πλαίσια της Pax Ottomana που εξασφαλίσθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 15ου
αιώνα και που επικράτησε µέχρι το 1685 σε ένα χώρο ο οποίος έζησε από την
Τέταρτη Σταυροφορία του 1204 και µετά συνεχείς πολέµους και εσωτερικές
συγκρούσεις.
[Μετάφραση
: Ηρακλής Μήλλας]
----------------------------------------
* Επίκουρος Καθηγητής και Πρόεδρος του Τµήµατος
Ιστορίας τού Πανεπιστηµίου τού Άµπαντ, Μπόλου Τουρκίας [Abant Izzet Baysal Universitesi, Fen-Edebiyat Fakultesi, Tarih Bolumu, Yenicag Tarihi Anabilim Dali Baskani, Bolu, E-mail: kayapinarlevent@yahoo.com].